doctoraal scriptie

Gaat uit over alle landen, en verkondig het Evangelie.

u kunt me ook via Skype bereiken:

Vrijgegeven voor publicatie september 1998

Hit Counter

Doctoraal Scriptie Theologie

van Pater drs. P.J. van Winden, SMA

Over Inculturatie-mogelijkheden in de Romeinse Liturgie, sinds Vaticanum II, met name in Zaïre, Evangelisatie en Context

Opdat allen één zijn...

(Joh. 17:12b)

Inculturatie-mogelijkheden sinds Vaticanum II in de Romeinse Liturgie, met name in Zaïre: evangelisatie en context.

Een interdisciplinair onderzoek.

Op de foto is een gedeelte van een Afrikaanse stola afgebeeld, waarbij het Ashanti-symbool, het Onyame-teken, dat de hoogste God symboliseert, in Kente-stof is opgelegd. Deze Kente-stof is alom in gebruik in vooral West-Afrikaanse landen, zoals Ghana. De kente-stof is een veelkleurig, handgeweven koninklijk kleed van de Ashanti-people van Ghana. Vanwege zijn religieuze, politieke en economische belangrijkheid, is het overgenomen door velen als een symbool van Afrikaanse cultuur. Vandaag de dag worden in de heilige plaatsen en in Afrikaanse Kerken, overal op de wereld, gewaden van kente-stof gebruikt.

Deze stola is afkomstig van het Afrika Huis, uit de SMA parochie de 'All Saints Church' te Amsterdam.

Doctoraalscriptie tot voordeel van het Doctoraal examen DVSF

Katholieke Theologische Universiteit

Inhoudsopgave

Gebruikte afkortingen

Literatuur afkortingen

AAS - Acta Apostolicae Sedis

AG - Het Decreet over de missieactiviteit van de Kerk,in de Plechtige zitting van het Tweede Vaticaans Oecumenisch Concilie van 7 december 1965. Ad Gentes Divinitus

EN - Encycliek over de evangelisatie Evangelii Nuntiandi, Paulus VI, 1975

GS - De Pastorale Constitutie over de Kerk in de wereld van onze Tijd, in de Plechtige zitting van het Tweede Vaticaans Oecumenisch Concilie van 7 december 1965. Gaudium et Spes

LG - Dogmatische Constitutie over de Kerk, in de Plechtige zitting van het Tweede Vaticaans Oecumenisch Concilie van 21 november 1964. Lumen Gentium

RM - Encycliek over de blijvende geldigheid van de missie-opdracht Redemptoris Missio, Johannes Paulus II, 1990

SC - De Constitutie over de Heilige Liturgie, in de plechtige zitting van het Tweede Vaticaans Oecumenisch Concilie van 4 december 1963, Sacrosanctum Concilium

Tekstuele afkortingen

ibidem - zoals voorgenoemde titel (bij dezelfde auteur)

idem - zoals voorgenoemde titel en auteur

nr. - nummer

op. cit. - in het geciteerde werk

pag. - paginanummer verwijzing

passim - op verschillende plaatsen in het boek

vgl. - vergelijk

vv - en volgende pagina's

Bijbelse afkortingen

Voor de bijbelse afkortingen, gebruiken wij de gebruikelijke afkortingen.

De bijbelversie die gebruikt is voor de citaten is: "De Bijbel, uit de grondtekst vertaald, de Willibrord vertaling"

Voorwoord

Nadat in 1996 de Vrije Studierichting in Faciliteiten aan de Katholieke Theologische Universiteit was afgesloten met een universiteitsdiploma, lag voor ons nog steeds de taak om de gehele studie af te ronden met het schrijven van een doctoraalscriptie. Het lag in de bedoeling om nadat er een pastoraal jaar gelopen zou zijn in Ghana, dit werk op te pakken en te schrijven naar aanleiding van een veldstudie aldaar. Door omstandigheden is het pastorale jaar eerder afgebroken dan de bedoeling was.

Teruggekomen in Nederland, hebben wij toch de bedoeling van het afsluiten van een theologische opleiding met het schrijven van een doctoraalscriptie hernomen. Het eerste idee dat bij ons leefde om een scriptie te schrijven naar aanleiding van de inculturatie in de Romeinse liturgie, waarbij gekeken zou worden naar wat de mogelijkheden hiertoe zijn in onder andere Ghana, moest worden bijgesteld. De wens om iets te schrijven over de inculturatie bleef bestaan, echter het zou nu meer een literatuuronderzoek worden.

De voorliefde voor de viering van de liturgie is altijd bij ons aanwezig geweest. Zo ook het werken met Afrikanen. Deze beide facetten hebben ons op het spoor gezet van de inculturatie. Zowel vanuit ons werk met Afrikanen in Nederland, als de korte tijd die wij hebben doorgebracht in Ghana hebben dit zo belangrijke gegeven van het Tweede Vaticaans Concilie bewust gemaakt. Het lag dan ook voor de hand dat deze doctoraalscriptie zich zou bezighouden met de thematiek rondom liturgie en inculturatie.

Zo is in overleg met de begeleidende professor G.A.M. Rouwhorst de opzet ontstaan zoals die nu voor u ligt. We zouden vanuit de Romeinse liturgie van het nieuwe Romeinse Missaal gaan kijken welke mogelijkheden er geboden worden voor inculturatie in de liturgie. Om het aspect van de inculturatie in Afrika hierbij zeker niet uit te sluiten, werd ons aangeraden dit vanuit de Zaïrese ritus te bekijken. Immers deze ritus is de eerste goed gekeurde ritus waarbij inculturatie in de liturgie voorop staat.

Gezien het moeilijk was voor ons om informatie en literatuur te verkrijgen over wat er in Ghana met betrekking tot de inculturatie gedaan is, hebben wij in overleg besloten om in deze scriptie de aandacht alleen te vestigen op Zaïre. Vanuit de rite van Zaïre willen wij dan ook komen met een voorstel voor een viering van de eucharistie voor Afrikanen die elders wonen, buiten hun eigen vaderland. Hierdoor trachten wij een verbinding te maken met de geboden mogelijkheden van het Tweede Vaticaans Concilie en de gegevens van de Zaïrese ritus. Met als doel de inculturatie in de liturgie open te stellen voor integratie in gebieden waar mensen van diverse culturen met elkaar samenleven en samen de eucharistie vieren.

Vanuit onze verbondenheid met de Sociëteit voor Afrikaanse Missiën is deze opzet goed te begrijpen. Allereerst is er de aandacht voor de missie en evangelisatie in Afrika en daarnaast de missie en evangelisatie aan Afrikanen, waar dan ook ter wereld. Vanuit deze opdracht is ons het gegeven van inculturatie zeer belangrijk.

Het is dan ook op deze plaats dat wij dank verschuldigd zijn allereerst aan de Sociëteit voor Afrikaanse Missiën, die vanuit ons werk ons doet samenleven en samenwerken met Afrikanen. Een woord van dank ook aan onze twee begeleiders tijdens het werken aan deze scriptie. De eerste begeleider professor G.A.M. Rouwhorst van de Katholieke Theologische Universiteit en aan de tweede begeleider professor J.A.B. Jongeneel van de Rijks Universiteit Utrecht, die tevens verbonden is aan het Interuniversitair Instituut voor Missiologie en Oecumenica. Zij hebben ons op een zeer deskundige wijze begeleid en voorzien van opbouwende kritiek tijdens het schrijven van deze scriptie.

Verder zijn wij dank verschuldigd aan de communiteit van de Sociëteit voor Afrikaanse Missiën te Amsterdam, in het bijzonder aan Pater Gé Buurman, SMA voor de vertaling van enkele Franse teksten. Ook zijn wij dankbaar voor de hulp die Rev. Sr. Eileen Cummins, OLA gegeven heeft voor haar bijdrage in de geleverde Engelstalige literatuur over Inculturatie. Wat betreft de het literatuur onderzoek betreffende de Zaïrese ritus zijn wij veel dank verschuldigd aan een bevriende priester die in Rome studeert, Rev. Fr. Victor Darlington, die ons zeer veel materiaal heeft doen toekomen in het Engels betreffende de misviering in Zaïre en de Zaïrese misritus. Zo ook Pater John Mutiso-Mbinda die jarenlang secretaris generaal van de AMECEA is geweest van de , met wie wij via internet contact hebben gehad en ons heeft voorzien van de officiële publicaties rondom de Zaïrese ritus. Voor het correcte gebruik van de Franse taal in de samenvatting spreken wij onze dank uit aan Regina Sengers, die werkzaam als vertaalster Frans ons heeft bijgestaan om de tekst van de samenvatting correct op papier te zetten.

Door al deze hulpvaardigheid en deskundigheid konden gedachten rijpen en geleidelijk aan teksten tot stand komen. Dan echter volgt nog het moeizame proces deze tekst te 'verwerken' zodat hij ordelijk op papier geraakt. Dankbaar willen wij de onvermoeibare inzet van Broeder Jos Straates, FIC vermelden die vele uren spendeerde aan het perfectioneren van de tekstweergave en de Nederlandse taal, spelling en grammatica. Hij heeft er zorg voor gedragen dat het geheel een leesbare scriptie is geworden.

Wij hebben in deze scriptie een onderzoek gedaan naar de mogelijkheden die sinds het Tweede Vaticaans Concilie in de liturgie geboden wordt om de liturgie aan te passen aan de eigen culturen en gebruiken. Middels het literatuuronderzoek van de Zaïrese ritus zijn we veel op het spoor gekomen. Vanuit onze eigen ervaringen met het werken met Afrikanen, zijn we tot een eigen voorstel, gebaseerd op de Zaïrese rite, kunnen komen voor een geïncultureerde viering van de liturgie. We spreken dan ook de hoop uit, zoals de titel van deze scriptie al wil aangeven: dat allen één mogen zijn in de naam van de Heer rondom Zijn ene tafel.

Geschreven te Amsterdam, 3 juni 1998op de gedachtenis van de HH. Carolus Lwanga en gezellen, martelaren van Oeganda.

Algemene inleiding

1.1 Probleemstelling
1.2 Methode
1.3 Structuur
1.4 Bronnen
- 1.4.1 Primaire bronnen
- 1.4.2 Secundaire bronnen

Algemene inleiding

1.1 Probleemstelling

Het Tweede Vaticaans Concilie heeft meer openheid willen creëren en heeft in 1970 het nieuwe missaal van Paulus VI gepromulgeerd, waarmee werd afgerekend met het vierhonderd jaar oude missaal van Pius V. Het Concilie stond een grotere verbondenheid met de gelovigen in de vieringen en in de sacramentsbeleving voor en er werden vernieuwingen aangedragen voor meer participatie van het Volk Gods in de viering van de eucharistie. Zo werd onder meer de viering van de eucharistie in de landstaal toegelaten.

Een belangrijke vraag die gesteld kan worden, is of er bij alle vernieuwingen die doorgevoerd zijn daadwerkelijk plaats is ingeruimd voor inculturatie in de liturgie. Werd er voldoende ruimte gegeven aan de beleving van ieders eigen cultuur en geloofsuiting? In deze doctoraalscriptie is het onze bedoeling vanuit de viering van de eucharistie die bron en hoogtepunt is van de geloofsbeleving en zo ook voor alle sacramentele vieringen, te kijken welke aandachtspunten de liturgie oproept ten aanzien van inculturatie in de liturgie van de eucharistie. De vraag is op welke wijze er vandaag de dag aandacht is voor inculturatie, nu steeds meer culturen met elkaar samenleven en samenvieren in dezelfde kerkruimten.

Het idee voor deze scriptie is gegroeid vanuit onze betrokkenheid bij de inculturatie problematiek vanuit de missionaire Sociëteit (Sociëteit voor Afrikaanse Missiën) waarvan de auteur van deze scriptie lid is. Voor mijzelf is de eucharistie het centrum van waaruit mijn geloof gevoed wordt. Ze is de bron voor heel mijn geestelijk leven. Vanuit de eucharistie worden immers ook de andere sacramenten gevoed en ondersteund. Onze ervaringen in een Afrikaanse Parochie in Amsterdam (R.C. Parish 'All Saints Church') waarbij wij betrokken zijn vanuit onze Sociëteit hebben ons doen inzien dat er in veel gevallen geen echte inculturatie plaatsvindt, maar dat er veeleer gettovorming of segregatie ontstaat. Tijdens een kort verblijf in Ghana hebben wij mogen ervaren welke mogelijkheden van inculturatie ingang hebben gevonden in de Ghanese liturgie. Ook tijdens het eerste Nationaal Pastoraal Congres te Cape Coast (maart 1997) stond dit thema centraal.

Dit is voor ons de aanleiding geweest om te willen onderzoeken welke mogelijkheden de Romeinse Liturgie openlaat voor inculturatie. Wat zeggen de constituties en decreten over dit onderwerp? Welke ruimte wordt er binnen het vastgestelde kader van de Romeinse Liturgie geboden en welke gevolgen heeft dat voor het liturgisch pastoraal handelen? Vooral in de randstad zullen parochies meer en meer te maken krijgen met een multiculturele samenstelling. De vraag die dan gesteld kan worden is: voelen de gelovigen - autochtoon en allochtoon - zich wel allemaal thuis in de aangeboden liturgie of is inculturatie slechts een probeersel waar nog weinig aandacht aangegeven is? Neemt Rome het probleem van inculturatie serieus genoeg om de liturgie daarvoor open te stellen?

Handelend vanuit het raamwerk van de eucharistie willen wij bezien waar mogelijkheden zijn om inculturatie aspecten in te voeren. Hiertoe besteden wij eerst aandacht aan de oorsprong van het begrip inculturatie in de liturgie en in de documenten. Hoe is VCII hiermee omgegaan en in welke mate geeft het nieuwe missaal van 1970 hier gelegenheid toe? Welke pogingen zijn er al ondernomen in Afrika zelf? Om deze laatste vraag te beantwoorden gaan wij te rade bij de eerste door Rome goedgekeurde eigen geïncultureerde misritus, en wel die van Zaïre (de huidige Democratische Republiek Congo).

Vanuit die misritus willen wij dan kijken naar de mogelijkheden van inculturatie in de Romeinse Liturgie in het algemeen. Dit onderzoek wil een aanzet zijn om verder na te denken over de mogelijkheden en onmogelijkheden die inculturatie met zich meebrengt. Zo willen wij dan uiteindelijk tot een voorstel komen, gebaseerd op de Zaïrese ritus, dat een liturgiemodel wil zijn voor een Afro-centrische viering. Hierbij zullen wij trachten om alle bestudeerde elementen van de viering te benutten en vanuit het Europese denken te kijken hoe hun inculturatie kan leiden tot nieuwe ideeën en voorstellen. Deze zijn wellicht bruikbaar in de toekomst, vooral waar het gaat om de inculturatie in de Romeinse Liturgie. Dat allen één mogen zijn, rond dezelfde tafel van de Heer.

1.2 Methode

Als toelichting op de methode die is toegepast, het volgende: eerst hebben wij de terminologie bestudeerd rondom de term inculturatie, om vervolgens deze term te kunnen plaatsen in de context van de Romeinse liturgie en de ontwikkelingen daaromtrent. Vervolgens komt de ontwikkeling van het nieuwe Romeinse missaal van 1970 aan de orde, waarbij de inculturatie voorop stond. Een eerste aanzet tot een cultuur-eigen misritus vindt al plaats in Afrika in Zaïre. Om na te gaan welke mogelijkheden er ontwikkeld zijn of nog in ontwikkeling zijn heb ik een literatuuronderzoek gedaan naar modellen van inculturatie in de liturgie, zoals die van Afrika, en wel van Zaïre. Dit alles dient gezien te worden in het licht van de voorschriften en constituties van Rome. Met de bespreking van deze modellen willen wij een handreiking geven hoe om te gaan met inculturatie in de liturgie, waarbij Afrikaanse groeperingen van de onderzochte gebieden centraal staan.

1.3 Structuur

De structuur van deze scriptie is als volgt: deze algemene inleiding is het eerste van zeven hoofdstukken. Hierna wordt de scriptie in twee delen verdeeld, te weten deel I dat handelt over de terminologie en het historisch perspectief van inculturatie. Dit eerste deel is opgebouwd uit hoofdstuk 2 en hoofdstuk 3.

Zo worden in het tweede hoofdstuk enkele terminologieën overwogen met betrekking tot inculturatie; vanuit de term cultuur wordt gekeken hoe het gebruik van de term inculturatie zich verhoudt t.a.v. andere termen die in eerste instantie hetzelfde willen beschrijven. Zo worden achtereenvolgens de termen acculturatie en enculturatie besproken en vervolgens ook wat oudere termen als adaptatie, contextualisatie, incarnatie, indigenisatie en translatie, om te komen tot een conclusie.

Hoofdstuk 3 handelt over evangelisatie en inculturatie in een historisch perspectief. Na het beschrijven van het begrip evangelisatie, wordt in een driedeling van vóór, tijdens en ná het Tweede Vaticaans Concilie de evangelisatie in het perspectief van inculturatie besproken. De periode van vóór het Vaticanum II is verdeeld in twee perioden; de periode tot aan de 14de eeuw en de periode van de 15de tot en met de 20ste eeuw. Evangelisatie door de kerk tijdens Vaticanum II laat zien dat het begrip inculturatie opnieuw gedefinieerd moet worden. Hoe is het Tweede Vaticaans Concilie omgesprongen is met de noodzaak van inculturatie? Evangelisatie ná het Vaticanum II behandelt de opkomst van de bevrijdingstheologie en de belangrijke encycliek Evangelii Nutiandi, die het universele karakter van inculturatie beschrijft. Zo konden wij komen tot een herdefiniëring van het begrip inculturatie, waarbij de negatieve en positieve aspecten van inculturatie zijn geïnventariseerd.

Deel II van de scriptie gaat over de inculturatie in de Romeinse Liturgie. Hierbij wil het vierde hoofdstuk als scharnierfunctie dienen tussen het eerste en het tweede deel; in dit hoofdstuk worden de liturgie en inculturatie besproken in een historisch perspectief. Opnieuw hanteren wij hier de driedeling van vóór, tijdens en ná het Vaticanum II. Centraal in dit hoofdstuk staat het nieuwe Romeinse altaarmissaal van 1970, waarin de liturgie meer mogelijkheden biedt om inculturatie toe te passen.

Hoofdstuk 5 beschrijft de mogelijkheden van inculturatie en liturgie in Afrika. Na een algemene inleiding over onder meer de Afrikaanse Bisschoppensynode beschrijf ik de Zaïrese Ritus, waarbij achtereenvolgens de ontstaansgeschiedenis en de liturgie volgens deze Zaïrese Ritus aan de orde komen. In de beschrijving van de kerkgeschiedenis en de groei naar deze geïncultureerde ritus gebruik ik opnieuw de driedeling van vóór, tijdens en ná het Tweede Vaticaans Concilie. Opmerking bij dit hoofdstuk vooraf: waar over Zaïre gesproken wordt, wordt consequent de Zaïrese ritus bedoeld, ondanks het feit dat Zaïre tegenwoordig de Democratische Republiek Congo genoemd wordt. In dit hoofdstuk bespreek ik de gehele Zaïrese ritus, haar ontwikkeling tot en met de goedgekeurde tekst van 1988, waarbij ook de verschillen tussen de Romeinse ritus - volgens het nieuwe missaal van 1970 - en de Zaïrese ritus aan de orde komen en wordt ingegaan op de verschillende taken in de viering. In de bijlagen van deze scriptie kunt u de officiële tekst van de goedgekeurde Zaïrese ritus van 1980 in een Nederlandse vertaling vinden, evenals een schema van de ontwikkeling van deze ritus tot de uiteindelijk voorgestelde tekst aan Rome.

In hoofdstuk 6 wil ik bespreken welke mogelijkheden inculturatie met zich mee kan brengen voor het liturgisch handelen en wil dan ook komen met een voorstel voor een Afro-centrische viering van de eucharistie. Grotendeels gebaseerd op de gegevens van de Zaïrese ritus maar ook met respect voor de Romeinse ritus, is dit een poging om een nieuw model aan te bieden. Alvorens dat te doen zullen wij eerst kijken naar twee modellen van parochiegemeenschappen die beiden met Afrikanen werken aan inculturatie in de liturgie. Een oude-binnenstadsparochie in Den Haag en een specifieke allochtonen parochiegemeenschap in Amsterdam staan hiervoor model.

Vervolgens trekken wij in hoofdstuk 7 conclusies uit alles wat we zijn tegengekomen in deze studie over inculturatie in de liturgie, en dan met name in Afrika en onder Afrikanen. Dit gezien vanuit de Zaïrese ritus die wij dan ook in dit hoofdstuk wil voorzien van enkele op- en aanmerkingen.

1.4 Bronnen

In zekere zin is er nog weinig geschreven over inculturatie en de Romeinse liturgie, het is iets dat pas de laatste jaren meer en meer in de aandacht komt. Dit maakte het enerzijds soms moeilijk om de juiste literatuur te kunnen vinden voor dit onderwerp van de scriptie. Anderzijds is er toch veel materiaal te vinden dat, soms deels of soms in haar geheel, deze problematiek beschreven heeft. In onderstaande paragraaf wil ik dan ook een korte schets geven van het bronnen materiaal.

1.4.1 Primaire bronnen

Tot de primaire bronnen behoren wat in hoofdstuk 5 en 6 genomen is wat betreft de Kerk in Zaïre en de consequenties voor het direct liturgisch handelen. De primaire bronnen rondom inculturatie en de Romeinse Liturgie, gezien vanuit de officiële documenten van uit Rome en Zaïre nemen ook en belangrijke rol in, door middel van de moderne techniek is er contact gelegd met enkele mensen in Afrika en in Rome, die doormiddel van Emailberichten ons het een en ander hebben doen toekomen. Zo werden de officiële documenten vaak voorzien van hun visie en commentaren.

De twee parochiemodellen die beschrijven worden in hoofdstuk 6 zijn gebaseerd op primaire bronnen, vooral uit eigen onderzoek en visitatie aan beide gemeenschappen hebben tot de beschrijving die wij geven geleid. Zowel het geschreven woord alsmede ook gevoerde gespreken met betrokkenen, in het bijzonder voor de hoofdstukken 4, 5 en 6, hebben ons verder geholpen. Bij het geschreven woord denken we vooral aan interne nota's en publicaties van onder andere de Sociëteit voor Afrikaanse Missiën en publicaties en interne nota's vanuit Zaïre en Rome, bij de betreffende instanties die met de liturgie te maken hebben.

1.4.2 Secundaire bronnen

Vooral voor het eerste deel van de scriptie en voor hoofdstuk 4 en 5 is het onderzoek vooral gebaseerd op secundaire bronnen. Het betreft hier vele standaardwerken en publicaties rondom de thematiek die beschreven wordt. Met betrekking tot de standaardwerken is veel gebruik gemaakt van de encyclieken en constituties welke betrekking hebben op de liturgie en de inculturatie problematiek. Hiertoe hebben we voornamelijk de serie Ecclesia Docens geraadpleegd, vooral daar waar het handelt om documenten tot en met het Tweede Vaticaans Concilie. Deze documenten zijn door de gehele scriptie heen gebruikt.

Waar het gaat om de terminologie rondom inculturatie is er voornamelijk gebruik gemaakt van publicaties welke binnen de Sociëteit voor Afrikaanse Missiën gepubliceerd zijn in haar bulletin. In het bijzonder hebben wij gebruik gemaakt van een artikel van pater Ulick Bourke, SMA, dat in haar geheel handelt over de term inculturatie, en dat ons zeer op weg heeft geholpen om de juiste bronnen te kunnen vinden. Daarnaast maakten we ook gebruik van het handboek voor inculturatie van Gerard A. Arbucle. Onmisbaar bij het bespreken van inculturatie zijn natuurlijk de boeken en geschriften van de Benedictijner pater Chupungco, van wie verschillende werken geraadpleegd zijn. Daar waar het voornamelijk missiologie betrof hebben wij voornamelijk gebruik gemaakt van twee standaardwerken over missiologie, en wel van A.R. Tippett en J.A.B. Jongeneel.

Voor de beschrijving en bestudering van de ontwikkelingsgeschiedenis van de inculturatie Romeinse Liturgie in haar algemeen en de hiermee samenhangende ontwikkeling van het Romeinse Missaal hebben wij ons voornamelijk bediend van de inleidingen tot liturgie en de eucharistie van de hand van Mag. Dr. J. Hermans en die van Jozef Lamberts. Ook hebben we het standaardwerk van Dr. J.A. Jungmann regelmatig geraadpleegd. Voor de inculturatie in de Romeinse Liturgie in haar algemeen hebben wij de vierde instructie voor de juiste toepassing van de Constitutie over de liturgie van het Tweede Vaticaans Concilie gebruikt, welke is uitgegeven te Rome 1994. Hiertoe gebruikten we een vertaling in het Nederlands uit de serie kerkelijke documentatie '1-2-1' uitgegeven door de Nederlandse Kerkprovincie.

Voor de beschrijving van de inculturatie in Zaïre, hebben wij veel secundaire bronnen kunnen raadplegen. Voor de bestudering van de sinds 1970 in gebruik zijnde eigen Zaïrese Misritus zijn de volgende auteurs genomen als uitgangspunt voor dit hoofdstuk in deze scriptie: Ludwig Bertsch SJ die in redactie voor het Instituut 'Missio' in Duitsland een belangrijk werk geschreven heeft over de ontstaansgeschiedenis van en de bespreking van de Zaïrese Misritus in zijn werk: Der neue Meßritus im Zaire, ein Beispiel kontextueller Liturgie; verder raadpleegden we ook H. Vinck m.c.s., die in het Tijdschrift voor Liturgie een artikel gewijd heeft aan De Eucharistieviering volgens Zaïrese ritus, en Dr. S. De Smet SJ die in hetzelfde tijdschrift een artikel heeft gepubliceerd over de Zaïrese liturgie. Daarnaast is het werk van de Nigeriaanse Pater Nwaka Chris Egbulem, OP, belangrijk geweest wat betreft de latere uitwerking en de betekenis van de Zaïrese ritus. Zeker daar waar het de culturele achtergrond van de Afrikaan betrof, heeft dit werk ons veel informatie en verwijzingen opgeleverd en ons verder op weg geholpen.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met:
Pater drs. Paulus J. van Winden, SMA
Tel: (+31) 06-41322776
Internet: patervanwinden.sma@12move.nl

mail me